WIE: Meerdere auteurs
WAT: Hagelslag; Jaargang 1 (1971); Nummers 1 – 4
WAAR: Aangekocht bij Antiquariaat W. De Goeij
WANNEER: Aangekocht op 1 februari 2019
KAFT: papieren kaft; geniet
UITGEVER: Hagelslag
JAAR: 1971
BLZ.: 44 + 44 + 36 + 44
HAGELSLAG
ha.gel.slag (de, m.)
1 het neerslaan, met kracht vallen van de hagel
2 (meton.) schade door hagel toegebracht
3 strooisel van chocolade of anijssuiker als broodbeleg
4 twee- of driemaandelijks literair tijdschrift opgericht in 1971
Verspreid over 5 jaargangen verschenen tussen januari 1971 en april 1977 in totaal 20 nummers van Hagelslag: 6 in de eerste jaargang, 3 in de tweede, telkens 4 in de derde en vierde jaargang en voor de vijfde en laatste jaargang nog 3. Tijdens de eerste twee jaargangen heet Hagelslag, naar eigen zeggen, nog een “tweemaandelijks tijdschrift” hoewel dat alleen in de eerste jaargang wordt waargemaakt. Vanaf de derde jaargang wordt het een “driemaandelijks tijdschrift”; die belofte wordt twee jaargangen volgehouden. Van de vijfde jaargang verschijnen, verspreid over 1976 en 1977, nog maar 3 nummers; het laatste nummer is een “dubbelnummer” (jaargang 5, nr. 3 – 4), maar telt nog slechts 26 pagina’s.
DE REDACTIE
“Het is namelijk zo dat ‘Hagelslag’ zijn reden van ontstaan vindt in de kennelijke behoefte aan een open publikatieruimte voor kreatieve en kritische mensen. Menigvuldig immers zijn de tijdschriften met een wat men noemt gevestigde waarde, waarvan naar onze mening de gezapigheid en engheid nog al te vaak opvallende kenmerken zijn. Het enige beginsel dat aan dit tijdschrift ten grondslag ligt, bestaat hierin, dat het aan iedereen een publikatiemogelijkheid wil geven […]
Wij beschouwen deze ‘ter inleiding’ dan ook geenszins als een plechtige redaktionele verklaring, niet als een manifest of een eeuwig vaststaande en onveranderlijke tekst. Deze tekst is niet meer dan een eksplicitering van de aanleiding tot het ontstaan van ‘Hagelslag’.” aldus “De redaktie” in Hagelslag, Jaargang 1, nummer 1 (januari/februari 1971)
Die redactie is de reden waarom ik, ondanks de wat hoge vraagprijs, toch besloot om de eerste 4 nummers van dit tijdschrift in huis te halen. Die bestond in 1971 uit 6 personen waarvan er 2 mij niet onbekend waren en zijn: Jan Uyttendaele was mijn docent Nederlands toen ik, in een duister verleden, de waanidee koesterde dat ik leraar wilde worden – en de heer die in op deze blog wel eens ter sprake komt als “de Kapitein van ’t Zinkende Schip”.
GEEN POËZIE
Ik had gehoopt van beide heren (ook) poëzie aan te treffen, maar helaas: zij dragen slechts beschouwende teksten bij (in deze nummers). Jan Uyttendaele schreef het essay “De bedoeling van de dichter” waarin hij reageert op de inleiding van het eerste nummer van het Nederlandse literatuurtijdschrift Merlyn (verscheen in 4 jaargangen tussen 1962 en 1966; werd uitgegeven door uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep) dat de ‘close reading’ in de Nederlandse literatuur/poëziekritiek introduceerde. Merlyn was (uitsluitend) geïnteresseerd in “wat de schrijver zegt, niet wat hij zou kunnen zeggen, of had moeten zeggen, of eigenlijk bedoeld heeft, maar niet zegt” (aldus die inleiding); enkel de tekst zelf en de structuur ervan waren voor hen van tel, buitenliteraire factoren werden buiten beschouwing gelaten. Het essay gaat “dus om de vraag of de lezer bij de schrijver te rade mag gaan om deze naar zijn bedoelingen te vragen.”
Zelf ben ik altijd erg benieuwd naar welke in- en aankleding mijn toehoorders/lezers mijn teksten geven, maar ik ben het met Mulisch eens wanneer die stelt: “vraag de schrijver niet wat hij met zijn werk ‘bedoelt’; het is de lezer, die antwoordt…Wie smaalt op de kritici die meer uit een werk halen dan de schrijver ‘er in gelegd’ heeft, begrijpt niets. Een werk waaruit niet méér komt dan de schrijver ‘er in gelegd’ heeft, is onder de maat en moet volgens de visserijwet in het water teruggeworpen worden.”
Wel vond ik, in nummer 4 (juli/augustus 1971), het tweeledige gedicht “A lady sings the blues” van Leopold M. Van den Brande – die ik ergens in 2017 ontdekt moet hebben en sindsdien ook verzamel.
A LADY SINGS THE BLUES
I
het kind bekijkt de paarse schaamplippen
in de glazen knikker en hoe nabij de dag
tussen spinrag en aarde onder een
vlijmscherpe maan een vrouw ligt
in het luik aan de horizon.
de hoorns van een mannelijk rund
in de onderbuik gedreven
in de plassende regen behoedt zij
het schrijn en gaat van galg tot galg
met maandelijks een korf bloed
waarin haar hoofd luistert
onder het asfalt in haar dijen
zie het godvergeten kruisbeeld
waarop zij danst in water en vuur
hoe aan haar polsen plotseling
twee kinderhanden gaan groeien
een spijkerschrift ontleentd
aan haar handen verhaalt hoe aan haar
woekerende wervels een stalen ruggegraat
horizontaal werd ingeplant.
toen luidde onderaards de klokken
luider dan haar borsten
II
dronken sterft in haar nachtelijk geraamte
de albino een woord van woede in de hals gebeten
het aangezicht een lijkwade van dauw
over dit landschap waarin haar handen
een door huiver versteend kruipdier
in de vouwen van haar vingers
haar arm de zonnewijzer die wijst en wijkt
mijn wijdste schaduw in mijn huiverende dood.
de schepping de witte kreet in het holle strottenhoofd
van de zon waarna in wit water een vader
waar haar benen scheiden een zoon
in haar weet weelderig wenen
waar haar borsten splijten
splijten de baren het openwelkend water
de weeë geur van pijn schiet in de schorre schildklier
van overvloed draagt een vrouw van huid tot huid
haar kleed als een spaan in lichte laaie
als een slag in het slangennest van goed en kwaad
waar haar borsten breken draag ik
in haar lichaam mijn lichaam
verder in de dood
Dit gedicht staat ook in de bundel Moulin-Rouge die (ook) in 1971 uitgegeven werd bij Uitgeverij Orion – N.V. Desclée De Brouwer.
De versie in Moulin-Rouge wijkt op een aantal punten af van die hierboven.
Versregels 3 – 5 van deel I van het gedicht luiden in de bundel zo:
…
tussen spinrag en aarde een vrouw ligt
onder een vlijmscherpe maan in het
luik aan de horizon.
…
Versregel 17 van deel I van het gedicht luidt in de bundel:
…
een spijkerschrift ontleent
…
Ontleent. Met een T, dus. Hoewel het hier als voltooid deelwoord gebruikt wordt.
Het lijkt er op – de inkt van de gestencilde tekst is hier en daar stevig vervaagd – dat in de versie in Hagelslag deze spelfout eerst overgetypt werd en nadien met een pen gecorrigeerd werd (tot iets dat inderdaad een D zou kunnen zijn).
De spelfout in versregel 15 van deel II in de bundel – daar staat “de weeë guur” – werd in Hagelslag gecorrigeerd in het typoscript zelf (“de weeë geur”).
De voorpagina van ieder van de vier exemplaren had telkens dezelfde linogravure in een andere kleur afgedrukt.
Verder komt er in de 4 nummers maar 1 (andere) afbeelding voor. In Hagelslag nummer 2 (maart/april 1971) werd ook een lino afgedrukt van – als ik de handtekening goed ontcijfer – j.m. decorte bij een gedicht van zichzelf.
TOENE VOGELS
toen jij nog vogels plooide in het zand
niet vliegen konden
maar daarom in de wind uit je mond
verstuifden
huifkarren
nu rond over het land lopen
open met toene vogels er in
De nummering bij de lino vertelt ons meteen ook meer over de oplage van de eerste jaargang van Hagelslag: 150 exemplaren
bibliotheca studentica & erotica 