WIE: J.W. (von) Goethe
WAT: Wanderers Nachtlied
WAAR: Gekocht op Catawiki
WANNEER: Aangekocht 5 oktober 2021
KAFT: zachte kaft, genaaid, rijgsteek
UITGEVER: Franco Riva
JAAR: 1974
BLZ.: 8
OPLAGE: 40 exemplaren
WANDERERS NACHTLIED
“Wanderers Nachtlied” (Nachtlied van een reiziger) is de titel van niet één, maar twee gedichten van J.W. (von) Goethe. Het eerste – dat met de versregel “Der du von dem Himmel bist” begint – werd geschreven in 1776. Het tweede – dat met de versregel “Über allen Gipfeln” begint – schreef hij 4 jaar later. De twee horen bij de bekendste gedichten van Goethe; onder andere en/of wellicht omdat ze in de eerste helft van de 19e eeuw door Franz Schubert op muziek werden gezet – Schubert zette het eerste nachtlied in 1815 en het tweede in 1823 op muziek. Maar ook Franz Liszt zette de twee teksten enkele decennia later op muziek.
De twee gedichten werden voor het eerst gepubliceerd in Goethes “Werke. Band I” in 1815, met als titels “Wandrers Nachtlied” en “Ein gleiches” (“Nog eentje”)
Een eerste versie van “Der du von dem Himmel bist” schreef Goethe in een brief aan zijn vriendin Charlotte von Stein op 12 februari 1876.
“Über allen Gipfeln” schreef Goethe op 6 september 1780 op de houten muur van een jagershut op de Kichelhahn nabij Ilmenau waar hij, zoals we weten uit een andere brief aan Charlotte, die nacht verbleef.
VOLGENS PRIVAAT EN KEIZERLIJK GEBRUIK
De bibliofiele uitgave van “Wanderers Nachtlied” die haar weg naar de BS&E vond, werd – zo lezen we in het colofon – in juli 1974, in Verona, in opdracht van Ariberto en Elio Mignoli met de hand gezet en, op 40 exemplaren, gedrukt door Franco Riva. Ariberto Mignoli was een bekend Italiaans jurist, prof in de rechten en bibliofiel/mecenas.
In het Italiaanse colofon komen de Latijnse afkorting S.P.D. en de Latijnse uitdrukking “privato ac dominico more” voor.
De afkorting staat voor “salutem plurimam dic” – vrij vertaald: hij groet u zeer – een vaste uitdrukking ter afscheid in Latijnse correspondenties.
“Privato ac dominico more” betekent zoveel als “volgens privaat en keizerlijk gebruik” – zo laat ik mij vertellen door een classicus die het kan weten; vertaalwebsites maakten mij namelijk niet wijzer en een algemene zoekopdracht via Google bracht ook geen duidelijkheid over de betekenis van die uitdrukking. Wat wel aan het licht kwam: dat deze uitdrukking ook in andere colofons van bibliofiel uitgaven door Riva voorkomt en dat er een boek/catologus (“Privato ac dominico more: il torchio e i libri di Franco Riva”) over “de pers en de boeken van Franco Riva” uitgegeven werd in 1997. Aangezien de Latijnse uitdrukking als titel voor het boek gekozen werd, neem ik aan dat Riva ze bij wijze van leuze voor zijn pers en/of als “humoristische rode draad” in zijn uitgaven gebruikte.
VERTALING STASSIJNS
Koen Stassijns – een ex-docent van me aan de SchrijversAcademie in Antwerpen – vertaalde “Der du von dem Himmel bist” als volgt:
Jij die van de hemel bent,
Alle leed en pijn verhult,
Al wie dubbele ellende kent,
Dubbel met vertroosting vult.
Ach, ik ben zo moe gestreden!
Waartoe dienen lust en pijn?
Zoete vrede,
Kom, ach kom, daal neer in mij.
VERTALING WIGMAN
Menno Wigman vertaalde het tweede nachtlied als volgt:
Boven elke bergtop
heerst rust,
in elke boomkruin
bespeur
je amper nog een zucht;
de vogels zwijgen in het loof.
Wacht maar, spoedig
rust jij ook.
bibliotheca studentica & erotica 